A review I had written on the konkani translation of the novel ZindagiNama.
ज़िंदगीनामा…….एक जिवो रूख
ही एक कादंबरी. . एका गावाचो, ताच्या समाजाचो आणी संस्कृतायेचो इतिहास सांगपी कादंबरी. जगपाचे आसक्तीर जीव वुंवाळून वडवपी मनशांची काणी. खरी तर ही हिंदी भाशेची कादंबरी पुण तांतूत पंजाबी आणी उर्दू, तीय बी स्थानिक पंजाबी आणी उर्दू भरपूर आसा. कृष्णा सोबतीच्या लेखणीची तांक अशी कीं ती तिची एक आगळीच शैली (मुहावरे) घडयता. सबंद कादंबरी जीणेचें तत्त्व (फिलोसोफी) मांड्टा. भायल्यान येवपी सैन्यांची वावटळां मोडून आनंदान उमेदीन जगपी लोकांची देख दिता आणी ते समर्थपणान सांगपाक ती भाशेचो स्वताचोच एक इडिअम रचता.
कादंबरीची सुरुवात गुरु गोविंद सिंहाच्या एका दोह्यान जाता. ते दोह्यांत अशें म्हणलां कीं जेन्ना सोंसपाची सीमा सोंपता तेन्ना तलवारी भायर काडप अटळ जाता. शिवाय कादंबरीक दोन प्राक्क्थनां (प्रोलोग) आसात. पयलें इतिहास सांगप जातलें हें सुचयता. ऐतिहासिक खात्यांनी मांडिल्लो आसा तो न्ही. पुण हो इतिहास लोक जीणेंत आसा, जन मानसांत भरून आसा. आणी दुसरेंत एक दीर्घ कविता आसा जी संक्षिप्तान कादंबरीचो विशय मांड्टा. आणी फुडें कादंबरींत विस्तारान ते गावची कथा येता.
हे कादंबरीन साहित्य अकादमी पुरस्कार जोडला.
असल्या ह्या कादंबरीचो अणकार करपाचें धाडस करून जयंती बाय नायक हाणीं व्हड्लें कौतुकाचें काम केलां. आणी जश्जशी हांव ती अणकारिल्ली कादंबरी वाचत गेलें तिच्या कर्तुबाचें अप्रूप दिसत गेलें. ती वाचताना बरवप्याचें कौतुक करप काय अण्कारप्याचें अशें जालें. पुण कशें आसा बरवपी inspirationच्या प्रभावाखाला बरयता, अणकारप्याक तें वयल्यान पागुरचें पड्टा. ते लिखाणांत भितर सरून समजून घेवन मागीरूच अणकारपाक हात घालूंक मेळटा. आणकार म्हण्जे एकाभाशेंत सांगिल्लो आशय दुसरे भाशेंत सांगप. वयर सांगिल्ल्या प्रमाणे ही भाशा जरी हिंदी आसली तरी तातूंत पंजाबी आणी उर्दू भास, तीय स्थानिक पंजाबी आणी उर्दू आसा. वयल्यान कृश्णा सोबतीन बरयिल्ली. ती समजून उमजून घेवन तांतूत्ल्यान व्यक्त जाल्लो आशय कोंकणींत मांडप हीच व्हडली तारेवयली कसरत. ज़िंदगीनामाचो सगळो सूर काव्यात्मक. भरपुरशी लोकगीतां, कवना. तांचो अर्थ साम्भाळ्टाना तांचो छंद (मीटर), लय हे सगळें ध्यानांत घेवन अणकाराप कितलें कठीण आसता तें अणकार करपी मन्शाक appreciate जातलें. हें सगळें जयंतीबायेन समर्थपणान करून दाखयलां.
अणकारांत एक मूळ संहिता (text) आसता. तांतूत एक विशय मांडिल्लो आसता. तिचो आशय (content, meaning, अर्थ) आसता. तें सांगपाक एक भास आसता. अणकारपी ती मूळ संहिता नव्यानी अणकारीत भाशेंच्या मदतीन लोकाफुडें दवरता. हाचो अणभव आमका कादंबरीच्या नावातूंच पळौंवक मेळ्टा. ’ज़िंदगीनामा’ हें हिंदी भाशेंतलें नाव जाचो अर्थ आसा ’आयुश्याची काणी’ पुण कोंकणींत नाव दितना जयंती बायेन ती जीण कशातरेची हो अर्थ फुडाराक घेतला तो ’जिव्या, तट्टीत, उमेदी, जिवंत काळजाच्या धाडसी लोकांचो’ ’जिवो रूख’ आसा. दोनी भाशांची प्रकृती वेगळी आसा. ते लोकांच्या जीणेचो रसरशीतपणा आणी आक्रमक वृत्ती तांच्या भाशेंतुय दिसून येता. कादंबरीच्या पात्राच्या नावांतूच पळौवंक येता जशे वड्डेलाल, गण्डासिंग, हरबंसा, डोड्डो बोद्दो बी दाद्ल्यांची नांवां, बरकती, राबयां, सत्प्रभावी, हाकमा, बी ही चलियांची नावां. मुळाव्या भाशेची सुन्दरत्ताय कोंकणीतूय आमका दिसता. तरी लेखिकेच्या भाशेची सुंदरतायेचो अंदाज कॊंकणी वाचताना लक्षांत येता (देखीक: ’सुर्वेच्यो दोनी कविता बरवपी आणी अणकारपी दोगांच्या लेखणीची तांक दाखयता). ’गायतां गायतां शाह्नीचो गळो भरून आयलो तिच्या काळजांतल्यान जणू खोल कुपां वयर सरिल्लीं. तिच्या दोळ्यांतल्यान पावसाच्यो झरी उमळूंक लागल्यो,’ ’मुखावयल्या पर्वतावेल्यान बर्फाळ हवा जणूं वताचें ताक चाळूंक लागिल्ली. सैम देवतेच्या शक्तीचो दिश्टावो करून दिवपाखातीर देवान कितले तरी चमत्कार ह्या संसारांत घडयल्यात. ताणें ह्या मळबाक उत्तुंग आनी विशाळ केलां……’ ’पोजड्यो गाळियो घाल्यो ना जाल्यार तांची काळजा हुल्पतलीं कशीं आनी गोबोर जातलो कसो’. अश्यो जाय त्यो देखी पानां-पानांचेर पळौवंक मेळटात.
अणकाराची दोन आंगां आसतात एक भाशा-शैलीचें, दुसरें सामाजिक आनी सांस्कृतिक परिस्थितीचें. वयर सांगल्याप्रमाणे ताजो अणभव पावलागणीक येता. शाह्चे उलवप दादल्याचें भारदस्त, बायलाचें उलवप भावनांनी चिंब आशिल्लें. सुर्वेच्या पानांनीच आजो भुर्ग्यांक काणी सांगता ती भाशा-शैली, फुडें गांवांत घडिल्ल्या झगडी-झुजां, खून-दरोडे हांची चौकशी करूंक आयिल्या दरोग्याची भास, कोर्टांत्ल्या तपासाची भास, शाळेतलो शिक्षक आनी ताच्या विद्यार्थ्यांचे उलवप, कोर्टाच्या भर दरबारांत उबें रावन विधवा बायलेन शाह बद्दलचें आपलें प्रेम कबूल करप (पान४८-५०ते), प्रत्येक फावट वेगळी विशेश शैली वापरप समर्थ लेखनाचो नमूनोच म्हण्चेशें म्हाका दिसता. विशेश म्ह्ण्जे जयंती बायेन तें बरोब्बर मैच करत कोंकणीत मांडला. तिणे कोंकणीक एक नवी शैली दिल्या. कृष्णा सोबतीपशेन आपली एक शैली, आपलो एक इडअम घडयला.
कादंबरीचे आजाप हांगांच सोंप ना (बात यहीं खतम नहीं होती). अणकाराचें दुसरे आंग आसा सामाजिक आणि सांस्कृतिक परिस्थितीचें. ती तर सामकी आलायदी, वेगळी. तांच्या घरांफुडें आंगण आसता. शाहाच्या फुडें मात्शें व्हडलें. गांवकरी सलाम करूंक, आप-आपल्यो केशी, तक्रारी, सांगूंक थंय येतात आणी शाह थंय आपले ’मंजी’चेर बसून सगली चर्चा करतात. शहानीक मेळूंक जाय जाल्या वयर घराचे माडीयेर वचून तिका सलाम सांगतात. माडीयेक छत आसता. थंय सगळ्यो बायलो बसून सूत कताई करतात, शगुनाक लागपी वोडण्यो विणटात, ताचेर फुलकारी करतात. अशी हांच्या घरची मांडणी. आमगेल्या पशेन पडवी नाल्यार वोल्तेरां नासतात. आमची चौखीची घरां, बाय़लांचो वावर थंय.
संगपाचें अशें कीं तांचीं घरा वेगळीं, न्हेसप पांगरप वेगळॆं ( जोडे म्ह्णजे आमी जाका पंजाबी ड्रेस म्हंण्टात ते, पांगुर्पाक वोडण्यो, आमचेपशेन लुगडी पओलका न्हय, दादलेय धोतर खमीस घालनात. सुरवार-कुडता घालतात पुण महत्वाची ती पगडी ती तांच्या मान सन्मानाचि प्रतीक), सण-वार वेगळे तांचे सण म्हणजे बैसाखी आणी लोहडी. बैसाखी पीक-फसल कोठारांनी भरता तेन्ना आणी लोहडी संक्रांती वेळार लोहडीचें वर्णन पान३६-३७ चेर पळौवंक मेळ्तलें. चाली रीती वेगळ्यो बरें वायटाच्यो सम्जूती वेगळ्यो. सांगपाचें असें की सामकी वेगळी परिस्थिती जाल्या जयंती बाय कित्लो अडचणी आयल्या जातल्यो तिका असंख्य उतरांचो शोध घेवप्च्यो पड्ल्या जालो. कोंकणंत सांगताना त्यो अडेच्यो दिसूंक जाय ना. कोंकणी वाचकांनी तीं मन्य करून घेवंक जाय. तीं मूळ संहिते कड्ल्यान पयस वचूक जाय ना. एक ना दोन. असंख्य वेळार हें आपल्याच्यान जावचे नाशें दिसलां जातलें. कादंबरी वाचताना कळटा कीं अणकार करताना ती जिन्दगीनामामय जाल्या जातली. Hats of to you Jayanti baay.
सगल्या छापील पुस्तकांची ही कथा. बरेच कडें मिस प्रींट पळौवंक मेळटा पुण ती क्षुल्लक बाब. कित्याक हुस्केवप कोंकणीचें कशें जातलें म्हण अश्यो साह्त्यिक रचना मुखार आयल्यार कोंककणीक केन्नाच मरण ना
(चल धुवे,लस्सी घालून प्रद्क्षिणा काड अग्नीदेवाची! हो खोशिये दीस. युगा-युगां येत रावूं! सवाशिणीं व्ह्टयो फळत रावूं! व्हकलो सव्यार चडत रावूं! सात पुत्रांच्यो आवयो जावपाचें भाग्य मेळत रावूं! हया आणकारांत भासूय सामकी वेगळी आणी संस्कृतीय वेगळी म्हण्जे जेवेण-खाण वेगळें, न्हेसप-पांगरप वेगळें, चाली-रीती वेगळ्यो, बरें वायटाच्यो समजूती वेगळ्यो. ’
’चुलीचेर कालचे रातींसाकून उडीद शिजताले. मक्याच्यो दाट भाक्ऱ्यो भाजून ताचेर तूप घालून आनी मातयेच्या गाडग्यांनी लस्सी लोणी घालून पोलिसांक दनपारा पावती केलां. आनी आता महरी काकी तांदूळ भड्डून फिरनी करपाचे बोवाळात आसा.’ ’दूद-मलाय धनाढ्य शाहाच्या वांट्याक आमका मात सदांच ताक लस्सी’.
ही एक अणकारीत कादंबरी. साइत्य अकादमीच्या भौमानेस्त सदस्या आणी नामनेस्त लेखिका कृष्णा सोबती हाणी बरयिल्ल्या कादंबरीचो हो अणकार.
ज़िंदगीनामा…….एक जिवो रूख
ही एक कादंबरी. . एका गावाचो, ताच्या समाजाचो आणी संस्कृतायेचो इतिहास सांगपी कादंबरी. जगपाचे आसक्तीर जीव वुंवाळून वडवपी मनशांची काणी. खरी तर ही हिंदी भाशेची कादंबरी पुण तांतूत पंजाबी आणी उर्दू, तीय बी स्थानिक पंजाबी आणी उर्दू भरपूर आसा. कृष्णा सोबतीच्या लेखणी तांक अशी कीं ती तिची एक आगळीच शैली (मुहावरे) घडयता. सबंद कादंबरी जीणेचें तत्त्व (फिलोसोफी) मांड्टा. भायल्यान येवपी सैन्यांची वावटळां मोडून आनंदान उमेदीन जगपी लोकांची देख दिता आणी ते समर्थपणान सांगपाक ती भाशेचो स्वताचोच एक इडिअम रचता.
कादंबरीची सुरुवात गुरु गोविंद सिंहाच्या एका दोह्यान जाता. ते दोह्यांत अशें म्हणलां कीं जेन्ना सोंसपाची सीमा सोंपता तेन्ना तलवारी भायर काडप अटळ जाता. शिवाय कादंबरीक दोन प्राक्क्थनां (प्रोलोग) आसात. पयलें इतिहास सांगप जातलें हें सुचयता. ऐतिहासिक खात्यांनी मांडिल्लो आसा तो न्ही. पुण हो इतिहास लोक जीणेंत आसा, जन मानसांत भरून आसा. आणी दुसरेंत एक दीर्घ कविता आसा जी संक्षिप्तान कादंबरीचो विशय मांड्टा. आणी फुडें कादंबरींत विस्तारान ते गावची कथा येता.
हे कादंबरीन साहित्य अकादमी पुरस्कार जोडला.
असल्या ह्या कादंबरीचो अणकार करपाचें धाडस करून जयंती बाय नायक हाणीं व्हड्लें कौतुकाचें काम केलां. आणी जश्जशी हांव ती अणकारिल्ली कादंबरी वाचत गेलें तिच्या कर्तुबाचें अप्रूप दिसत गेलें. ती वाचताना बरवप्याचें कौतुक करप काय अण्कारप्याचें अशें जालें. पुण कशें आसा बरवपी inspirationच्या प्रभावाखाला बरयता, अणकारप्याक तें वयल्यान पागुरचें पड्टा. ते लिखाणांत भितर सरून समजून घेवन मागीरूच अणकारपाक हात घालूंक मेळटा. आणकार म्हण्जे एकाभाशेंत सांगिल्लो आशय दुसरे भाशेंत सांगप. वयर सांगिल्ल्या प्रमाणे ही भाशा जरी हिंदी आसली तरी तातूंत पंजाबी आणी उर्दू भास, तीय स्थानिक पंजाबी आणी उर्दू आसा. वयल्यान कृश्णा सोबतीन बरयिल्ली. ती समजून उमजून घेवन तांतूत्ल्यान व्यक्त जाल्लो आशय कोंकणींत मांडप हीच व्हडली तारेवयली कसरत. ज़िंदगीनामाचो सगळो सूर काव्यात्मक. भरपुरशी लोकगीतां, कवना. तांचो अर्थ साम्भाळ्टाना तांचो छंद (मीटर), लय हे सगळें ध्यानांत घेवन अणकाराप कितलें कठीण आसता तें अणकार करपी मन्शाक appreciate जातलें. हें सगळें जयंतीबायेन समर्थपणान करून दाखयलां.
अणकारांत एक मूळ संहिता (text) आसता. तांतूत एक विशय मांडिल्लो आसता. तिचो आशय (content, meaning, अर्थ) आसता. तें सांगपाक एक भास आसता. अणकारपी ती मूळ संहिता नव्यानी अणकारीत भाशेंच्या मदतीन लोकाफुडें दवरता. हाचो अणभव आमका कादंबरीच्या नावातूंच पळौंवक मेळ्टा. ’ज़िंदगीनामा’ हें हिंदी भाशेंतलें नाव जाचो अर्थ आसा ’आयुश्याची काणी’ पुण कोंकणींत नाव दितना जयंती बायेन ती जीण कशातरेची हो अर्थ फुडाराक घेतला तो ’जिव्या, तट्टीत, उमेदी, जिवंत काळजाच्या धाडसी लोकांचो’ ’जिवो रूख’ आसा. दोनी भाशांची प्रकृती वेगळी आसा. ते लोकांच्या जीणेचो रसरशीतपणा आणी आक्रमक वृत्ती तांच्या भाशेंतुय दिसून येता. कादंबरीच्या पात्राच्या नावांतूच पळौवंक येता जशे वड्डेलाल, गण्डासिंग, हरबंसा, डोड्डो बोद्दो बी दाद्ल्यांची नांवां, बरकती, राबयां, सत्प्रभावी, हाकमा, बी ही चलियांची नावां. मुळाव्या भाशेची सुन्दरत्ताय कोंकणीतुय आमका दिसता. तरी लेखिकेच्या भाशेची सुंदरतायेचो अंदाज कॊंकणी वाचताना लक्षांत येता (देखीक: ’सुर्वेच्यो दोनी कविता बरवपी आणी अणकारपी दोगांच्या लेखणीची तांक दाखयता). ’गायतां गायतां शाह्नीचो गळो भरून आयलो तिच्या काळजांतल्यान जणू खोल कुपां वयर सरिल्लीं. तिच्या दोळ्यांतल्यान पावसाच्यो झरी उमळूंक लागल्यो,’ ’मुखावयल्या पर्वतावेल्यान बर्फाळ हवा जणूं वताचें ताक चाळूं लगिल्ली. सैमा देवतेच्या शक्तीचो दिश्टावो करून दिवपाखातीर देवान कितले तरी चमत्कार ह्या संसारांत घडयल्यात. ताणें ह्या मळबाक उत्तुंग आनी विशाळ केलां……’ ’पोजड्यो गाळियो घाल्यो ना जाल्यार तांची काळजा हुल्पतलीं कशीं आनी गोबोर जातलो कसो’ .अशी जाय त्यो देखी पानां-पानांचेर पळौवंक मेळटात.
अणकाराची दोन आंगां आसतात एक भाशा-शैलीचें, दुसरें सामाजिक आनी सांस्कृतिक परिस्थितीचें. वयर सांगल्याप्रमाणे ताजो अणभव पावलागणीक येता. शाह्चे उलवप दादल्याचें भारदस्त, बायलाचें उलवप भावनांनी चिंब आशिल्लें. सुर्वेच्या पानांनीच आजो भुर्ग्यांक काणी सांगता ती भाशा-शैली, फुडें गांवांत घडिल्ल्या झगडी-झुजां, खून-दरोडे हांची चौकशी करूंक आयिल्या दरोग्याची भास, कोर्टांत्ल्या तपासाची भास, शाळातलो शिक्षक आनी ताच्या विद्यार्थ्यांचे उलवप, कोरटाच्या भर दरबारांत उबें रावन विधवा बायलेन शाह बद्दलचें आपलें प्रेम कबूल करप (पान४८-५०ते), प्रत्येक फावट वेगळी विशेश शैली वापरप समर्थ लेखनाचो नमूनोच म्हण्चेशें म्हाका दिसता. विशेश म्ह्ण्जे जयंती बायेन तें बरोब्बर मैच करत कोंकणीत मांडला. तिणे कोंकणीक एक नवी शैली दिल्या. कृष्णा सोबतीपशेन आपली एक शैली, आपलो एक इडअम घडयला.
कादंबरीचे आजाप हांगांच सोंप ना (बात यहीं खतम नहीं होती). अणकाराचें दुसरे आंग आसा सामाजिक आणि सांस्कृतिक परिस्थितीचें. ती तर सामकी आलायदी, वेगळी. तांच्या घरांफुडें आंगण आसता. शाहाच्या फुडें मात्शें व्हडलें. गांवकरी सलाम करूंक, आप-आपल्यो केशी, तक्रारी, सांगूंक थंय येतात आणी शाह थंय आपले मंजीचेर बसून सगली चर्चा करतात. शहानीक मेळूंक जाय जाल्या वयर घराचे माडीयेर वचून तिका सलाम सांगतात. माडीयेक छत आसता. थंय सगळ्यो बायलो बसून सूत कताई करतात, शगुनाक लागपी वोडण्यो विणटात, ताचेर फुलकारी करतात. अशी हांच्या घरची मांडणी. आमगेल्या पशेन पडवी नाल्यार वोल्तेरां नासतात. आमची चौखीची घरां, बाय़लांचो वावर थंय.
संगपाचें अशें कीं तांचीं घरा वेगळीं, न्हेसप पांगरप वेगळॆं ( जोडे म्ह्णजे आमी जाका पंजाबी ड्रेस म्हंण्टात ते, पांगुर्पाक वोडण्यो, आमचेपशेन लुगडी पओलका न्हय, दादलेय धोतर खमीस घालनात. सुरवार-कुडता घालतात पुण महत्वाची ती पगडी ती तांच्या मान सन्मानाचि प्रतीक), सण-वार वेगळे तांचे सण म्हणजे बैसाखी आणी लोहडी. बैसाखी पीक-फसल कोठारांनी भरता तेन्ना आणी लोहडी संक्रांती वेळार लोहडीचें वर्णन पान३६-३७ चेर पळौवंक मेळ्तलें. काणी एका गांवाची म्हण्जे गांवांत वस्ती करून अशिल्ले सगळ्या तरेचे लोक आयले. मेस्त, लोहार शेतांत काम करपी कुणबी-मुणकार, वस्त्रांक रंग लावपी रंगरेज़, अशे हर तरेचे लोक शाहच्या उपयोगाक पडपी. शाहूय तांची कळजी घेवपी बरें कितें जल्यार तांकां खाणां बी दिवन तांची तुस्त करपी. गावांत हर तरेच्या धर्माचे लोक पुण मुसलमान चड. शेरांवालीच्या आनी ग्रन्थ साहेबाच्या दरबारांत मत्था तेंकवपी पीर फकीरांच्या दरबारांतूय मत्था तेंकयतात. आंगवणी सांगून आशीर्वाद घेतात. लोक गीतांतूय जंय शेरांवली ची स्तुती आसा थांय पीर फकीरांचीं कवनां पळवंक मेळटात. सांगपाचें कारण अशें देवळांत देवतेची भेंट घवपी आमका कॊक्ण्यांक समजूचे अशेंच तरेन जयंती बायेन तें सांगपाचो प्रयत्न केला. आमी मणगणीं, पायस खाता तर ते तांदूळ भाड्डून केल्ली फिरनी, तशेंच सुरबुस शिजयिल्ल्या शिताचेर भरपूर तूप आनी साखर घालून वयर कातरिल्ले बदाम उडौन घोस्तान खातात. हें सगळे कोंकणींत सांगपाक जयंती बायची कित्ली भंबेरी जाल्या जातली विचार करून पळयात.आमचे म्हर्यांत आयिल्ली जिंदगीनामा तोखेवप कांय ना तें. चाली रीती वेगळ्यो, बरें वायटाच्यो समजूती वेगळ्यो.
सांगपाचें अशें कीं ही अशी सामकी वेगळी परिस्थिती आसल्यान जयंती बाय कितल्यो अडचणी आयल्या जातल्यो. तिका असंख्य उतरांचो शोध घेवचो पडला जातलो. कोंकणींत सांगताना त्यो अडेच्यो दिसूंक जाय ना. कोंकणी वाचकांनी त्यो मान्य करून घेवंक जाय. तीं मूळ संहिते कड्ल्यान पयस वचूक जाय ना. एक ना दोन. असंख्य वेळार हें आपल्याच्यान जावचे नाशें दिसलां जातलें. कादंबरी वाचताना कळटा कीं अणकार करताना ती जिन्दगीनामामय जाल्या जातली. Hats of to you Jayanti baay.
तरी वाचतकेर दिसलें की जयंती बायेन कादंबरीतल्या सामाजिक आणी सांस्कृतीक परिस्थितीचो, अणकारपीची गरज म्हण परिचय करून दिवंक जाय आशिल्लो म्हनजे कांबरी वाचताना कितें एक्स्पेक्ट ताजो अंदाज करूंक येता.
सगल्या छापील पुस्तकांची ही कथा. बरेच कडें मिस प्रींट पळौवंक मेळटा पुण ती क्षुल्लक बाब.
कित्याक हुस्केवप कोंकणीचें कशें जातलें म्हण अश्यो साहित्यीक रचना मुखार आयल्यार कोंकणीक केन्नाच मरण ना.
(चल धुवे,लस्सी घालून प्रद्क्षिणा काड अग्नीदेवाची! हो खोशिये दीस. युगा-युगां येत रावूं! सवाशिणीं व्ह्टयो फळत रावूं! व्हकलो सव्यार चडत रावूं! सात पुत्रांच्यो आवयो जावपाचें भाग्य मेळत रावूं! हया आणकारांत भासूय सामकी वेगळी आणी संस्कृतीय वेगळी म्हण्जे जेवेण-खाण वेगळें, न्हेसप-पांगरप वेगळें, चाली-रीती वेगळ्यो, बरें वायटाच्यो समजूती वेगळ्यो. ’
’चुलीचेर कालचे रातींसाकून उडीद शिजताले. मक्याच्यो दाट भाक्ऱ्यो भाजून ताचेर तूप घालून आनी मातयेच्या गाडग्यांनी लस्सी लोणी घालून पोलिसांक दनपारा पावती केलां. आनी आता महरी काकी तांदूळ भड्डून फिरनी करपाचे बोवाळात आसा.’ ’दूद-मलाय धनाढ्य शाहाच्या वांट्याक आमका मात सदांच ताक लस्सी’.
ही एक अणकारीत कादंबरी. साइत्य अकादमीच्या भौमानेस्त सदस्या आणी नामनेस्त लेखिका कृष्णा सोबती हाणी बरयिल्ल्या कादंबरीचो हो अणकार.